ma 23 nov 2009 - In de kost

Vaak waren het jonge mannen, van 17, 18 jaar oud, die recht onder moeders vleugels vandaan, nog nat achter de oren, hier verzeild raakten. Hier gingen ze ‘in de kost’, ze huurden een bed (soms met nog wel twee anderen op één kamer) en kregen van de kostbaas en bazin behalve onderdak, een bordje pap en brood mee naar het werk en ’s avonds een warme maaltijd. De jongemannen hoefden meestal niets te doen; afwassen of bedden opmaken – alles werd voor ze gedaan. Dat maakte voor de meesten het gebrek aan privacy wel weer goed.
Mijn naam is Ted. Voor de voorstelling STEK duik ik in de geschiedenis van de eerste arbeidsimmigranten, de mensen uit het noorden en oosten van Nederland, die in de jaren ’50 en ’60 naar Haarlem kwamen om hier te werken.

Meneer Grooters uit Deventer vertelde me dat in zijn eerste kosthuis de kostgangers een balletje gehakt aten en wat blaadjes sla, terwijl de gastvrouw met haar dochters aan de karbonades zat – aan één en dezelfde tafel!
Mevrouw Sijtsema uit Heerenveen – die haar man was achterna gekomen – sprak bij aankomst in Haarlem louter fries en ze vond het knap lastig dat ze zo slecht verstaan werd terwijl ze nog zó haar best deed om Hollands te praten!
Meneer Bergman uit Groningen viel het op dat waar in het thuisdorp altijd de achterdeur ‘los’ was, je bij de Haarlemmers eerst moest bellen of het wel gelegen kwam.
Meneer Oostmeijer uit Groningen woonde twee jaar in de kost, ondermeer in de Slachthuisstraat. Hij vertelde dat hijzelf weinig aanpassingsproblemen had gehad, maar dat zijn vrouw – die hem na die twee jaar volgde – enorm veel heimwee had gehad. Een Twentse buurvrouw sleepte haar erdoorheen.

Hoe mensen in Haarlem belandden was meestal louter toeval, de jongens hadden geen idee. Iemand adviseerde je iets te doen, en ‘dat deed je dan maar, wat moest je anders?’.

Ik heb alle verhalen opgenomen. De komende tijd ga ik de verhalen fileren, categoriseren en vervolgens verwerken tot een audio-montage. Zodat er een groter verhaal ontstaat van de eerste fortuinzoekers in de buurt. Ik meld me weer als de plannen meer vorm krijgen.
Ted van Leeuwen (muzikant / componist en theatermaker)